π.Γ. Μπασιούδης - Λατρεία - εκκοσμίκευση δημόσιο και ιδιωτικό.

Οι ξένες κοσμοαντιλήψεις επηρεάζουν τον σύγχρονο πιστό και τον τρόπο πού θρησκεύει και τον τραβούν πρός τη «ζωή» του κόσμου. Ή προβληματική είναι γνωστή και έχει διατυπωθεί και από τον ίδιο τον Χριστό. Ωστόσο, έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να παρακολουθήσει κανείς την αντιστροφή της λογικής αυτής, ως προς τον χαρακτήρα του φαινομένου της εκκοσμίκευσης. Αυτή την αντιστροφή επιχειρεί να παρουσιάσει ή Newman *, ακολουθώντας τις θέσεις και τις αναλύσεις των R. Taylor Scott, Hannah Arendt, Reinhold Niebuhr και William H.Poteat. Συμφωνά μ' αυτούς ο σημερινός πολιτισμός αντί να «τραβάει» προς το μέρος του κόσμου τον άνθρωπο,τον σπρώχνει προς την αντίθετη κατεύθυνση, την κατεύθυνση της απομόνωσης από τον κόσμο, την κατεύθυνση της απασχόλησης με το εγώ, την κατεύθυνση της αδιαφορίας για τα «κοινά».

Οι σχετικές αναλύσεις δείχνουν ότι διάφορες τάσεις στην ιστορία της Φιλοσοφίας του δυτικού πολιτισμού συνέτειναν στην έπικέντρωση του ενδιαφέροντος από το κοσμικό γίγνεσθαι στο εγώ. Στο μοναχικό ανθρώπινο υποκείμενο, που άναγάγεται έτσι σε μέτρο εκτίμησης ολόκληρου του κόσμου, ολόκληρης της πραγματικότητας. Έτσι όμως χάνεται ο χώρος της αρχαιοελληνικής «αγοράς», ο χώρος συνάντησης- ζύμωσης των ανθρώπων και του πολιτισμού τους, η δυνατότητα αλληλεπίδρασης ως πολιτιστικού μεγέθους, η κοσμική-κοσμολογική διάσταση της ζωής. Ό σημερινός άνθρωπος είναι μοναχικός, διαχωρίζοντας με επιμέλεια την ιδιωτική από τη δημόσια σφαίρα τής ζωής του.

Ό σημερινός πολιτισμός δίδει βεβαίως μεγάλη δυνατότητα έπιλογών στό είδος της φυλακής του ανθρώπου, στο είδος της μοναξιάς του, πού λέγεται ιδιωτική ζωή. Έτσι ο σύγχρονος άνθρωπος ζει συχνά μέ τίς ψευδαισθήσεις ότι διαμορφώνει ο ίδιος τη ζωή του και ότι είναι στο χέρι του νά δημιουργήσει τον «δικό του» «μικρό παράδεισο» στην ιδιωτική του ζωή. Για τη δημόσια ζωή δείχνει μικρό ένδιαφέρον, μια και αυτήν την έχουν αναλάβει οι ειδικοί επαγγελματίες του είδους: οι πολιτικοί, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, οι οικονομικές και επιχειρηματικές δυνάμεις. Ό σύγχρονος άνθρωπος εντάσσει και τη θρησκεία στην ιδιωτική σφαίρα της ζωής, και βεβαίως τη λατρεία. Έτσι φτάνουμε στό φαινόμενο της «ιδιωτικοποίησης» της λατρείας, για το οποίο διαμαρτύρεται ό Σμέμαν. Αυτή τελικά είναι και η σύγχρονη εκκοσμίκευση, μόνο πού -κατά παράδοξο τρόπο- δεν αποτελεί μια κίνηση του ανθρώπου προς τον κόσμο, αλλά μια αντίθετη κίνηση φυγής από τον κόσμο προς τον εαυτό του.

Ή κίνηση βέβαια αυτή δεν αναγνωρίζεται ως τέτοια, μια και θεωρείται «φυσιολογικό» να έχει ό καθένας την «ιδιωτική του ζωή». Ό λόγος πάλι που κάτι τέτοιο θεωρείται φυσιολογικό είναι ότι ο σύγχρονος πολιτισμός και οι κυρίαρχες αντιλήψεις στα πλαίσιά του, δεν θεωρούν ασφαλή τον δημόσιο χώρο, στερώντας έτσι από τα επιμέρους πρόσωπα τη δυνατότητα της συνάντησης και της αλληλεπίδρασης σ' ένα διαρκές και ανοιχτό πολιτιστικό γίγνεσθαι.

Ό δημόσιος χώρος καταλαμβάνεται από τις «αντικειμενικές αλήθειες» αυτού του πολιτισμού, τον αγώνα για αντικειμενικότητα και έτσι δεν υπάρχουν περιθώρια για τα άνθρώπινα πρόσωπα με τη μοναδικότητά τους. Ό,τι δεν είναι «αυτονόητο» και «αυταπόδεικτο», «πολιτικά ορθό» και οικονομικά αποδοτικό -όπως για παράδειγμα η πίστη στον Θεό- δεν έχει ουσιαστικά θέση στη σύγχρονη δημόσια ζωή, στο γίγνεσθαι του σύγχρονου πολιτισμού. Μόνο ως ιδιωτική υπόθεση μιας μερίδας πολιτών έχει τη θέση της η πίστη στον Θεό.

Σε αντίθεση μ' αυτές τις τάσεις του κυρίαρχου πολιτισμού, η χριστιανική Λειτουργία φέρνει τους ανθρώπους πιο κοντά, τους μεταβάλλει σε σύναξη του σώματος του Χριστού, σε σύναξη συγκεκριμένων και μοναδικών προσώπων, με συγκεκριμένη θέση και αποστολή μέσα στον κόσμο. Ό χώρος της Εκκλησίας είναι ένας πραγματικά δημόσιος χώρος, όπου ο καθένας έχει τον προσωπικό του χώρο παρουσίας. Ό χώρος της Εκκλησίας και της Λειτουργίας είναι η «αγορά» όπου πραγματοποιείται η αλληλεπίδραση των ανθρώπων μέσα σε κοσμικές-κοσμολογικές προοπτικές.

π. Γεώργιος Μπασιούδης
«η Δύναμη της Λατρείας»
εκδόσεις εν Πλώ - 2008
σελ. 361-363
*Aναφέρεται στην διδακτορική διατριβή της Βαπτίστριας θεολόγου Elisabeth Newman με τίτλο - «Alexander Schmemann and Orthodox Theology» 1990 - Duke University.