Χοιροβοσκός ο Αναγνώστης

…Αν καί υπήρ­ξαν πολλοί μορφωμένοι Έλληνες τους αιώνες αυτούς, (1453-1821) μόνο ένας μεγάλος λαϊκός ιστορικός αναδείχτηκε, ο λαμ­πρός αλλά κάπως ασταθής Δημήτριος Καντεμίρ, και ένας μεγάλος εκκλησιαστικός Ιστορικός, σύγχρονος του, ο Δοσίθεος, Πατριάρχης Ιεροσολύμων. Αν δεν υπήρχαν οι εκθέσεις και οι αφηγήσεις ξένων διπλωματών, εκκλη­σιαστικών αντιπροσώπων και περιηγητών, θα είχαμε μεγάλα χρονικά διαστήματα για τα οποία δε θα γνωρίζαμε τίποτα. Ακόμα και για τη σταδιοδρομία του πιο αξιόλο­γου και του πιο μαχητικού από όλους τους Πατριάρχες της Κωνσταντινουπόλεως, αυτής της περιόδου, του Κυ­ρίλλου Λουκάρεως, στηριζόμαστε κυρίως σε μια συλ­λογή εγγράφων ενός Άγγλου στρατιωτικού ιερέα.

Η Ιστορία έχει σκοτιστεί πολλές φορές από εχθρότη­τα, προκατάληψη και αμάθεια. Δεν είναι πάντοτε εποικο­δομητική. Ακόμα κι ο πιο πιστός φιλέλληνας δε μπορεί να ισχυριστεί ότι όλοι οι Έλληνες συμπεριφέρθηκαν κα­λά. Υπήρξαν πραγματικά σ' αυτούς τους αιώνες μερικοί ευγενείς, σοφοί και θαρραλέοι Έλληνες, πού είναι περισσότερο άξιοι θαυμασμού εξ αιτίας των περιστάσεων μέσα στις όποιες πέρασαν τη ζωή τους. Η δουλεία όμως δε βγάζει συνήθως στην επιφάνεια ο,τι καλύτερο έχει ο άν­θρωπος μέσα του. Αν η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα, το ίδιο κάνει και η απόλυτη αδυναμία. Αν οι Έλληνες υπήρξαν ένοχοι ραδιουργιών και διαφθοράς, δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι είχαν να κάνουν με αφέντες που οι περισσότεροι απ' αυτούς ήσαν διεφθαρμένοι ραδιούργοι.

Θα ήταν επίσης λάθος να υποθέσουμε ότι όλοι οι Τούρκοι κυβερνήτες ήσαν άγριοι και αυταρχικοί τύραν­νοι. Πολλοί Τούρκοι αξιωματούχοι ένοιωθαν πραγματικά μια βάναυση περιφρόνηση προς τις χριστιανικές μειονότητες, αλλ' αν κακομεταχειρίζονταν τους Έλλη­νες, αυτό γινόταν κυρίως γιατί ήξεραν ότι δε μπορούσαν να έχουν εμπιστοσύνη στην υποταγή τους.

Ό Ελληνισμός επέζησε γαλουχούμενος από την Εκκλησία, επειδή οι Έλληνες δεν έπαψαν ποτέ να ελπί­ζουν καί να κάνουν σχέδια για την ήμερα πού θ' άναχτούσαν την ελευθερία τους. Δεν μπορούμε, λοιπόν να κατακρίνουμε τους Τούρ­κους, επειδή οι ελπίδες αυτές και τα σχέδια των 'Ελλή­νων τους προκαλούσαν και τους ανάγκαζαν να προβαί­νουν σε πράξεις απάνθρωπες.

Υπήρξαν όμως και Τούρκοι, όπως ο σουλτάνος Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής, που ο ίδιος ο λαός τον επονόμασε «ο Νομοθέτης», καθώς και οι μεγάλοι βεζύρηδες της οικογένειας των Κιοπρουλού, που δείχτηκαν με συνέπεια δίκαιοι και φιλικοί προς τους Έλληνες. Ακόμα κι αυτός ο ίδιος ο Μωάμεθ ο Πορθητής, όταν η άγρια μανία του για την κατάκτηση κορέσθηκε (και δεν ήταν πιο άγριος από πολλούς σύγχρονους του στην Ευρώπη της Αναγεννήσεως) ένιωθε υπερηφάνεια όταν τον ονό­μαζαν αυτοκράτορα των Ελλήνων όπως και των Τούρ­κων. Στα κατώτερα στρώματα οι σχέσεις μεταξύ των δυό φυλών ήσαν συχνά γνήσια φιλικές. Αν κατηγορούμε τους Έλληνες σαν δόλιους καί τους Τούρκους σαν άγρι­ους, δε θα βρούμε άκρη. Για τον ίδιο λόγο δε θα πρέπει ν' αφήσουμε τα αισθήματα μας υπέρ ή κατά της Μεγάλης Εκκλησίας της Νέας Ρώμης (Κωνσταντινουπόλεως) να επηρεάσουν την αντικειμενικότητα μας. Κάθε ιστορικόςέχει τίς προσωπικές του κλίσεις και τις προσωπικές του συμπάθειες, αλλά η γνώση φτάνει στην κατανόηση μόνον όταν την απαλύνει η αντικειμενικότητα και απελευθερώ­νεται από την προκατάληψη.

Οι ίδιοι οι Έλληνες έδειξαν πώς δεν τους πολυάρεσε να μελετούν την ιστορία των προγόνων τους της περι­όδου της τουρκικής κυριαρχίας. Έχουν όμως λάθος, γιατί, αν καί κλείνει πολλά πού προκαλούν μελαγχολία στον Έλληνα όταν τα θυμάται, μαρτυρούν επίσης και τη γενναία και άσβεστη ζωτικότητα του Ελληνισμού και την πνευματική δύναμη της Άγιας 'Ορθοδόξου Εκκλη­σίας. Η Ιστορία αυτή παρουσιάζει επίσης και διεθνές ενδιαφέρον, γιατί δείχνει το τι μπορεί να συμβεί σε άνδρες και σε γυναίκες που εξαναγκάζονται να γίνουν υποδε­έστεροι πολίτες. Μπορεί όμως να πει κανείς πώς και η σύγχρονη κοινωνία παρουσιάζει ομοιότητες με την ιστο­ρία της περιόδου αυτής, γιατί και στις μέρες μας υπάρ­χουν ακόμη χώρες στις οποίες οι πολίτες είναι χωρισμέ­νοι σε δυο κατηγορίες.

Η Μεγάλη Εκκλησία Εν Αιχμαλωσία
Σέρ Στήβεν Ράνσιμαν – ο πρόλογος
1967

Ετικέτες Iστορία

Γεώργιος Χοιροβοσκός | Τρίτη, Μαρτίου 27, 2007 | 10:14 π.μ. | Διεύθυνση Παραπομπής