Χοιροβοσκός ο Αναγνώστης

Ο Προλογός μου στην έκδοση του 1978 αυτού του βιβλίου κατέληγε με μια τελική παρατήρηση για τη θρησκεία. Το ίδιο και τούτος ο Επιλόγος. Οι θρησκείες, καθ' εαυτές καί αφ' εαυτών, μπορούν να είναι σκληρές και άτεγκτες, όπως έχουμε διαπιστώσει από την Ιερά Εξέταση ως τον φετφά του Άγιατολάχ Χομεϊνί για τον Salman Rushdie. Όλες τους ενσαρκώνουν τις διεκδικήσεις των πιστών επί απολύτων καί αποκλειστικών αληθειών. Όλες τους επικαλούνται το όνομα του Θεού. Άλλα το θεμελιώδες γεγονός είναι πώς δεν ξέρουμε ποιος μιλάει με τον Θεό.

Κατ' έμέ, θρησκεία δεν είναι η σφαίρα του Θεού ή των θεών. Είναι η αίσθηση, μια αναγκαία αίσθηση, του ιερού, αυτού πού βρίσκεται πέρα από μας και δεν μπορούμε να το υπερβούμε. Στον ιουδαϊσμό υπάρχει ή έννοια του Havdolah, του διαχωρισμού, ενός διαχωρισμού τον οποίο επικαλούνταν ο Emile Durkheim, απόγονος ο ίδιος μιας σειράς ραββίνων — του διαχωρισμού του ιερού από το ανίερο, του υπερβατικού από το εγκόσμιο, του φωτεινού από το σκοτεινό. Μια από τις κατηγορίες που διατύπωσα εναντίον του καπιταλισμού και του μοντερνισμού είναι οτι στο αχόρταγο τους κομμάτιασμα όλων των δεσμών δεν υπήρξε «τίποτα ιερό». Η αποτυχία του καπιταλισμού και τώρα του μεταμοντερνισμού να καθιερώσουν όρια παραβάσεως —κάτι πού θα έκανε μια θεωρία φυσικού δικαίου— δείχνει οτι οι πολιτιστικές αντιφάσεις τόσο του καπιταλισμού όσο και του μεταμοντερνισμού παραμένουν.
Στη Δύση, στην οικονομική και στην πολιτιστική σφαίρα, η προτεσταντική ηθική (ένας μύθος τώρα πλέον) έχει κατανικηθεί από την κτητικότητα, και ο μοντερνισμός έχει καταλήξει στο τέλμα του μεταμοντερνισμού και του «ΡοΜο». Στο αντιμάμαλο της παγκόσμιας οικονομίας, ο καπιταλισμός έχει τώρα σπρωχθεί ανατολικά προς τον Ειρηνικό, όπου ένα καινούργιο ρεύμα κτητικότητας (και ανισοτήτων) και μια ιδεολογία νεο-κομφουκιανισμού (και πολιτικού εθνικισμού) έχουν γίνει οι επίσημες σφραγίδες μιας νέας εποχής. Το να επιμένουν περήφανα σ' ένα ιστορικό στάδιο μπορεί ν' αποτελεί προσώρας ένα αρκετά ικανοποιητικό επίτευγμα για εκείνα τα ασιατικά έθνη — αν και η διαγραφόμενη δύναμη της Κίνας ενδέχεται να προαγγέλλει μιαν απειλή. Αλλά το βαθύτερο ερώτημα παραμένει: Εάν δεν μπορεί πλέον κανείς να καταφύγει στη παράδοση και τη θρησκεία, τι άλλο θ' απομείνει από την οικονομική δύναμη και τον πολιτιστικό συγκρητισμό γι' αυτούς τους «νέους» πολιτισμούς, αν όχι κάποιες επιπρόσθετες αντιφάσεις του καπιταλισμού;

Ντάνιελ Μπέλ
«Ο Πολιτισμός της Μεταβιομηχανικής Δύσης»
Εκδόσεις Νεφέλη 1999 – Σελ.379

Ετικέτες Daniel Bell

Γεώργιος Χοιροβοσκός | Τρίτη, Οκτωβρίου 11, 2011 | 10:28 μ.μ. | Διεύθυνση Παραπομπής