Χοιροβοσκός ο Αναγνώστης

Στην τυπική κοινωνία, όπως τη συνέλαβε o Πλάτωνας, ή ό­πως πραγματώθηκε στον φεουδαρχικό κοινωνικό ιστό ή στο σύ­στημα των καστών, η απασχόληση έχει τον χαρακτήρα αποστολής και συνήθως είναι κληρονομική. Σκοπός ήταν να ασκεί τουλάχι­στον ό κάθε άνθρωπος το χρήσιμο επάγγελμα πού εκ φύσεως του ταιριάζει, και μέσω του οποίου συνεπώ; μπορεί να υπηρετήσει βέλτιστα την κοινωνία όπου ανήκει, και συνάμα να πραγματώσει τη δική του τελείωση. Εφόσον ο καθένα; χρησιμοποιεί πράγματα φτιαγμένα με τέχνη, όπως δηλώνει ο όρος «τεχνούργημα», και κα­τέχει μια τέχνη κάποιου είδους, είτε ζωγραφική, γλυπτική, σιδη­ρουργία, πλεκτική, μαγειρική ή τη γεωργική τέχνη, τότε δεν υ­πάρχει ανάγκη γενική; ερμηνείας της φύσης της τέχνης, αλλά σκοπός είναι η μετάδοση της γνώσης επιμέρους τεχνών σ' εκεί­νους που πρόκειται να τις ασκήσουν. Αυτή η γνώση μεταβιβάζε­ται κανονικά από τον δάσκαλο στον μαθητευόμενο, χωρίς να υ­πάρχει καμμιά ανάγκη για «σχολές τεχνών». Μια τέτοιου είδους ολοκληρωμένη κοινωνία μπορεί να λειτουργήσει αρμονικά για χι­λιετίες, με την απουσία εξωτερικής επέμβασης.

Από την άλλη πλευρά η ομαλή ζωή αναρίθμητων ανθρώπων μπορεί να κατα­στραφεί σε μια γενιά από το αφανιστικό άγγιγμα του πολιτισμού μας· η τοπική αγορά ξεχειλίζει από μια ποσοτική παραγωγή πού ο υπεύθυνος τεχνίτης δεν μπορεί να ανταγωνιστεί· η αποστολική δομή της κοινωνίας με τη συντεχνιακή της οργάνωση και τα ανά­λογα πρότυπα εργασίας, υποσκάπτεται· ο καλλιτέχνης απογυμνώνεται από την τέχνη του και αναγκάζεται να βρεί μια «δου­λειά» μέχρι πού τελικά η αρχαία κοινωνία βιομηχανοποιείται και συρρικνώνεται στο επίπεδο κοινωνιών όπως οι δικές μας, στις ό­ποιες ως προτεραιότητα της ζωής τίθεται η επικερδής «δουλειά». Μπορεί κανείς να αναρωτηθεί ότι τα δυτικά κράτη φοβούνται και μισούν άλλους λαούς, όχι μόνο για προφανείς πολιτικούς ή οικο­νομικούς λόγους, αλλά ακόμα πιο βαθιά, ενστικτωδώς σχεδόν, για πνευματικούς λόγους;

Τι είναι τέχνη, ή μάλλον τι ήταν τέχνη; Κατά πρώτο λόγο η κυριότητα του καλλιτέχνη, ένα είδος γνώσης και ικανότητας με την οποία γνωρίζει, όχι ό,τι πρόκειται να φτιαχτεί, αλλά πώς να φαντάζεται τη μορφή του πράγματος πού πρόκειται να φτιαχτεί, και πώς να ενσωματώνει αυτή τη μορφή σ' ένα κατάλληλο υλικό, έτσι ώστε το τελικό τεχνούργημα να μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Ο ναυπηγός «χτίζει» το καράβι, όχι για αισθητικούς λόγους, αλ­λά για να μπορούν οι άνθρωποι να πλέουν στο νερό είναι σίγου­ρο ότι το καλοχτισμένο πλοίο θα είναι και όμορφο, όμως ό ναυ­πηγός δεν πάει να εργαστεί για να φτιάξει κάτι όμορφο- είναι αυτονόητο ότι μια καλοφτιαγμένη εικόνα θα είναι όμορφη, με άλ­λα λόγια ότι θα τέρψει όταν τη δούν εκείνοι προς χρήση των οποίων φτιάχτηκε, όπως και ο δημιουργός μιας προτομής χύνει τον μπρούτζο στο καλούπι με κύριο σκοπό αυτό πού θα φτιάξει να είναι χρήσιμο και όχι να στηθεί σαν στολίδι στην προθήκη του μουσείου.

Συνεπώς η τέχνη μπορεί να οριστεί ως ή ενσωμάτωση στο υ­λικό μιας εκ των προτέρων σχηματισμένης μορφής.


Ananda K. Coomaraswamy
«Η Χριστιανική και
Ανατολική Φιλοσοφία
Της Τέχνης»
Εκδ. Πεμπτουσία, 1994.
Σελ. 15-16
Εικόνα εξωφύλλου: Εξαπτέρυγο απο ασήμι, Κωνσταντινούπολη, 6ος αιώνας.

Γεώργιος Χοιροβοσκός | Δευτέρα, Μαΐου 05, 2008 | 11:26 μ.μ. | Διεύθυνση Παραπομπής