Χοιροβοσκός ο Αναγνώστης

Ο Sergius Bulgakov γεννήθηκε στις 16 Ιουλίου του 1871 στην πόλη Livny, νότια της Μόσχας. Άν και μεγάλωσε μέσα σε θρησκευτική ατμόσφαιρα, στην αρχή της πνευματικής του πορείας ασπάσθηκε τον μαρξισμό, και μάλιστα υπό την εκδοχή του λεγομένου «νομίμου μαρξισμού».

Το πρώτο δημοσίευμα του Bulgakov επιγράφεται «Ό ρόλος της αγοράς στο καπιταλιστικό σύστημα παραγωγής» (1897). Στην συζήτηση για την δυνατότητα της αναπτύξεως του καπιταλισμού στην Ρωσσία ως σταδίου μεταβάσεως στην σοσιαλιστική οικονομία, ο Boulgakoff δέχεται την αναγκαι¬ότητα της καπιταλιστικής εξελίξεως, κυρίως στο ζήτημα της αγροτικής παραγωγής. Ωστόσο αυτή ή τοποθέτηση έρχεται σε αντίθεση με τις απόψεις τόσο των narodniki (= λαϊκιστών) όσο και των συνεπών μαρξιστών. Το βασικό έργο αυτής της περιόδου είναι το δίτομο Καπιταλισμός και Γεωργία (Αγία Πετρούπολη 1900). Επισημαίνεται σχετικά ότι η προσπάθεια (ενν. του Bulgakov) να ερμηνεύσει τα προβλήματα της γεωργίας σύμφωνα με τις μαρξιστικές κατηγορίες έδειξε σ' αυτόν τους περιορισμούς της θεωρίας (ενν. του Μάρξ) και το ανεφάρμοστο αυτής σ' αυτόν τον ιδιαίτερο τομέα της οικονομίας. Αυτή ήταν μία έκ των «έσω» κριτική του μαρξισμού.

Ακολουθεί η δεύτερη φάση της πορείας του Bulgakov, η οποία θα πρέπει να τοποθετηθεί χρονικά μεταξύ των ετών 1905-1917. Ό Bulgakov είναι τώρα Καθηγητής τής Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Κιέβου και στο Πανεπιστήμιο τής Μόσχας. Ορόσημο αυτής τής εποχής είναι η επανάσταση του 1905 οι ιδεολογικές ρίζες της όποιας βρίσκονται, ως ένα βαθμό, στις θεωρήσεις των «νομίμων μαρξιστών». Ακριβώς σ' αυτήν την περίοδο ο Bulgakov, υπό την επίδραση του γερμανικού ιδεαλισμού, θα απορρίψει την ανθρωπολογική και την κοινωνική έκφραση της μαρξικής κοσμοθεωρίας. Έτσι ο Ρώσσος συγγραφέας αντιτίθεται στην θεώρηση του ανθρώπου ως οικονομικής μονάδας και στην ταύτιση της ψυχολογίας του ατόμου με την ψυχολογία της τάξεως. Ένα από τα πρώτα βασικά κείμενα αυτής της περιόδου, δημοσιευμένο κατά το 1906, επιγράφεται «Ό Karl Marx ως θρησκευτικός τύπος». Από τά έργα αυτής της περιόδου θα αναφερθούν η δίτομη συλλογή άρθρων υπό την επιγραφή «Από τον μαρξισμό στον Ιδεαλισμό» (Αγία Πετρούπολη 1903), ή επίσης δίτομη συλλογή άρθρων «Δύο Πόλεις. Μελέτη περί της φύσεως τών κοινωνικών Ιδανικών» (Μόσχα 1911) , η διατριβή υπό την επιγραφή «Φιλοσοφία τής οικονομίας» (Μόσχα 1912) και το ογκώδες «Φως Ανέσπερον» (Μόσχα 1917), το οποίο είναι μία αξιόλογη συμβολή στην θρησκευτική φιλοσοφία. Στην ίδια, τέλος, εποχή ανήκει ο τόμος «Ήσυχες σκέψεις» (Μόσχα 1918), που περιλαμβάνει άρθρα των ετών 1911-1915.

Η τελευταία φάση της πνευματικής εξελίξεως του Bulgakov αρχίζει μετά την Ρωσσική Έπανάσταση του 1917 και ολοκληρώνεται στα τέλη της ζωής του. Αν και ο Bulgakov δεν ερευνά ιδιαίτερα τον χαρακτήρα της Επαναστάσεως του 1917, στον βαθμό που ασχολείται λ.χ. ο Ν. Berdiaeff (1874-1948), έχει συντελεσθεί μία βαθειά αλλαγή στην ζωή και στην σκέψη του, πράγμα που φαίνεται και από την είσοδο του στην ιερωσύνη. Είναι γνωστό ότι χειροτονήθηκε ιερέας τον Ιούνιο του 1918 στην Λαύρα του Αγ. Σεργίου παρουσία εκλεκτών φίλων, όπως του Π. Φλωρένσκυ, Ν. Μπερντγιάεφ κ.α.


Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν σημαίνει απολύτως την μετάβαση από την φιλοσοφία στην θεολογία. Είναι ορθότερο, νομίζω, να υποστηριχθεί ότι ο Bulgakov είναι συνάμα φιλόσοφος που θεολογεί και θεολόγος που φιλοσοφεί. Μάλιστα προκαλεί εντύπωση ο ενθουσιασμός του Bulgakov τόσο κατά την περίοδο όπου ήταν μαρξιστής, όσο και κατά την περίοδο που επανήλθε στην Ορθόδοξη εκκλησία. Στη συνέχεια μετέβη στο Πανεπιστήμιο της Συμφεροπόλεως στην Κριμαία μέχρι την 1η Ιανουαρίου του 1923 οπότε και εξορίστηκε. Τότε, και συγκεκριμένα στην Γιάλτα κατά το 1922, συνέθεσε το έργο «Υπό τις επάλξεις της Χερσονήσου», το οποίο εκδόθηκε σε γαλλική μετάφραση το 1999. Από το 1925 μέχρι το 1944 ο Ρώσσος διανοητής διδάσκει ορθόδοξη δογματική στο Institut de Theologie Orthodoxe Saint-Serge στο Παρίσι. Αναφέρεται ότι όταν έφθασεν εις τον Άγιον Σέργιον «…ήτο περισσότερο γνωστός ως ο μαρξιστής οικονομολόγος παρά ως ο νεωστί μεταστραφείς και χειροτονηθείς. Διό υπήρχε πολλή αντίδρασις διά τον διορισμόν του εις το Ινστιτοτον, παρά το ότι oι πλείστοι των υποστηρικτών του ήσαν σφοδροί αντικομμουνισταί Ρώσοι μετανάσται». Βεβαίως, αργότερα, ο Bulgakov ήταν η μορφή που ενέπνεε σεβασμό και κυριαρχούσε για πολλά χρόνια στον Άγιο Σέργιο.

Στην τρίτη αυτή φάση της πνευματικής πορείας του ο Bulgakov εκδίδει δύο τριλογίες δογματικού περιεχομένου: α .Ή φλεγόμενη βάτος (Paris 1927, ρωσσ.),Ό φίλος του Νυμφίου (Paris 1927, ρωσσ.), Ή κλιμαξ του Ιακώβ (Pans 1929, ρωσσ.)και β'. Ό Παράκλητος (Paris 1936, ρωσσ.), Περί του ένσαρκωθέντος Λόγου (Paris 1943, γαλλ.), Η Νύμφη του Άρνίου (Paris 1945, ρωσσ.). 'Επίσης στην ίδια εποχή ανήκει το ευσύνοπτο L' Orthodoxie (Paris 1932). 'Εκτός αυτών, 'ιδιαίτερο φιλοσοφικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα έργα Die Tragodie der Philosophic (Darmstadt 1927, μόνον γερμ.), το οποίο αναφέρεται στην διαλεκτική της γερμανικής φιλοσοφίας του ιθ' αι., The Wisdom of God. A brief summary of sophiology (London 1937), όπου αναφέρεται ακροθιγώς ο Bulgakov στην σοφιολογική θεωρία του, και Ή Φιλοσοφία του ονόματος (L' Age d'Homme, Lausanne 1991, γαλλ.) που αποτελεί μία σημαντική συμβολή στήν φιλοσοφία τής γλώσσας.

Για την ιστορία, ας σημειωθεί ότι ο Bulgakov ήλθε και στην Ελλάδα κατά το 1936, όταν έλαβε μέρος στο Πανορθόδοξο Συνέδριο Θεολόγων στην 'Αθήνα. Τρία χρόνια αργότερα, ο π. Sergius προσβλήθηκε από καρκίνο του λάρυγγος, μετά όμως από δύο εγχειρήσεις διέφυγε τον κίνδυνο, αλλά έχασε τη φωνή του και επέζησε μέχρι τις 12 Ιουνίου 1944.


Σέργιος Μπουλγκάκωφ
«Ο Κάρλ Μάρξ ως Θρησκευτικός τύπος»
Εκδόσεις Άθως
σελ. 11-14

Ετικέτες π. Σέργιος Μπουλγκάκωφ

Γεώργιος Χοιροβοσκός | Σάββατο, Μαρτίου 24, 2012 | 5:53 μ.μ. | Διεύθυνση Παραπομπής