Χοιροβοσκός ο Αναγνώστης

Όπως έλεγε ο Μάρξ για τον Ναπολέοντα Γ', συμβαίνει κάποτε τα ίδια γεγονότα να εμφανίζονται δυο φορές στην ιστορία: την πρώτη έχουν μια πραγματική ιστορική βαρύτητα, τη δεύτερη δεν είναι παρά η γελοιογραφική επίκληση, η γκροτέσκα μετα­μόρφωση της προηγούμενης — και ζούν από μια μυθική ανα­φορά.

Έτσι η πολιτιστική κατανάλωση μπορεί να οριστεί ως χρόνος και τόπος της γελοιογραφικής αναβίωσης, της παρωδιακής επίκλησης εκείνου που πια δεν υπάρχει — εκείνου που έχει «καταναλωθεί» με την πρώτη έννοια του όρου (που έχει ξοδευτεί και εξαντληθεί). Αυτοί οι τουρίστες που πάνε με λεω­φορείο στον Βόρειο Πόλο για να επαναλάβουν τις χειρονομίες των χρυσοθήρων, και στους οποίους νοικιάζουν ένα ραβδί κι έ­να χιτώνιο Εσκιμώου για να δοθεί τοπικό χρώμα, αυτοί οι άν­θρωποι καταναλώνουν: καταναλώνουν με τελετουργικό τρόπο κάτι που υπήρξε ιστορικό γεγονός και έχει βίαια επανενεργοποιηθεί ως θρύλος. Στην ιστορία η διαδικασία αυτή αποκαλεί­ται παλινόρθωση: είναι μια διαδικασία απάρνησης της ιστορίας και καθηλωτικής αναβίωσης προγενέστερων μοντέλων.

Η κατανάλωση είναι κι αυτή εμποτισμένη στο σύνολο της από τούτη την αναχρονιστική ουσία: η ESSO σας προσφέρει στους χειμερινούς σταθμούς της τη ζέστη της φωτιάς και όλα τα συ­στήματα μπάρμπεκιου: χαρακτηριστικό παράδειγμα — είναι οι κύριοι της βενζίνης, οι «ιστορικοί εξολοθρευτές» της φωτιάς και της συμβολικής της σημασίας, που σας την ξανασερβίρουν ως νεο-φωτιά ESSO. Αυτό που καταναλώνεται εδώ είναι η ταυτό­χρονη, ανάμικτη, συνένοχη απόλαυση του αυτοκινήτου και του εκλιπόντος γοήτρου όλων εκείνων των πραγμάτων που το αυ­τοκίνητο σήμανε το θάνατο τους — γόητρο που αναβιώνει χά­ρη στο αυτοκίνητο! Δεν πρέπει να δούμε εδώ μια απλή νοσταλ­γία του παρελθόντος: μέσα απ' αυτό το «βιωματικό» επίπεδο περνάει ο ιστορικός και δομικός ορισμός της κατανάλωσης: η έξαρση των σημείων στη βάση μιας απάρνησης των πραγμάτων και του πραγματικού. Είδαμε ότι η περιπαθής υποκρισία των μικροειδήσεων, μεσ' από τη μαζική επικοινωνία εξαίρει την ηρεμία της καθη­μερινής ζωής επιστρατεύοντας όλα τα σημεία της καταστροφής (θανάτους, δολοφονίες, βιασμούς, επανάσταση).

Όμως ο ίδιος περιπαθής πλεονασμός των σημείων είναι παντού αναγνωρίσι­μος: εξύψωση των τόσο νέων και των πολύ γέρων, συγκίνηση, στην πρώτη σελίδα για τους γάμους γαλαζοαίματων, ύμνος των μαζικών μέσων στο σώμα και τη σεξουαλικότητα — παντού βρισκόμαστε μπροστά στην ιστορική κατάρρευση ορισμένων δομών που κατά κάποιο τρόπο γιορτάζουν, υπό την αιγίδα της κατανάλωσης, την πραγματική τους εξαφάνιση μαζί με τη γελοιογραφική αναβίωση τους . Η οικογένεια διαλύεται; Της πλέ­κουν το εγκώμιο. Τα παιδιά δεν είναι πια παιδιά; Καθαγιάζουν την παιδική ηλικία. Οι γέροι βρίσκονται μόνοι, εκτός κυκλώματος; Όλοι σκύβουν τρυφερά πάνω στα γηρατειά. Και πιο κα­θαρά ακόμη: εξυμνούν το κορμί καθόσον ακριβώς οι πραγματι­κές του δυνατότητες ατροφούν και καταδιώκεται ολοένα περισσότερο από το σύστημα των πολεοδομικών, επαγγελματι­κών και γραφειοκρατικών καταναγκασμών και ελέγχων.


Zαν Μπωντριγιάρ
Απόσπασμα από το βιβλίο του «La societe de consοmmation»
«Η Κουλτούρα των μέσων»
Εκδ. Αλεξάνδρεια
Σελ. 263 -265

Ετικέτες Ζάν Μπωντριγιάρ

Γεώργιος Χοιροβοσκός | Τρίτη, Απριλίου 24, 2007 | 9:00 π.μ. | Διεύθυνση Παραπομπής