Χοιροβοσκός ο Αναγνώστης

Πως μπορεί να εξηγηθεί μια κοινωνία, που από τη μια είναι έρμαιο αχαλίνωτων παθών και από την άλλη επι­διώκει μια πνευματική κατάσταση που, αν και ευρισκόμε­νη εντός του κόσμου, ανθεί επέκεινα του κόσμου; Ενώ η διάνοια τους είναι στραμμένη σε πνευματικά ζητήματα, που τους απομακρύνουν από την πρακτική αντιμετώπιση του βίου, ποικίλοι εχθροί ζώνουν από παντού την Ανατο­λική Ρωμαϊκή Βασιλεία. Τους ζώνει το σκοτάδι, και μέ­σα στο σκοτάδι αναζητούν το αιώνιο φως. Το φως του μέλλοντος αιώνος μέσα στο ζόφο του παρόντος. Βλέπουν το ιερόν κράτος της Βασιλείας να καταρρέει, κι αυτό αποτελεί πλήγμα αφάνταστο για τη διάνοια. Θα έπρεπε να συνεχίσουν να ζουν χωρίς κράτος και εξουσία, να δε­χτούν ότι υπάρχει ζωή και μετά το τέλος των πραγμά­των που μπορεί να προσεγγίσει ο νους.

Μέσα στη γενική αποσύνθεση της εγκόσμιας πολιτείας, την αντιπαράθεση των αρχών και των εξουσιών που δι­ψούν για δύναμη, οι ησυχαστές δείχνουν την έξοδο, όχι προς ένα κόσμο μυθικό που λυτρώνει πρόσκαιρα απ' τα δεινά της ιστορίας, αλλά την παραίτηση απ' τις δυνάμεις εκείνες που συντηρούν την τραγική της εξέλιξη. Είναι το σταμάτημα της ιστορίας, η άρση της τραγικότητας της. Η απόκτηση και πραγματοποίηση εν τη ιστορία, εκείνου που ουσιαστικά κείται πέραν της ιστορίας. Απορρίπτουν το δέ­λεαρ του κόσμου, ως αντανάκλαση της επιβολής και της βίας, ζώντες εν απολύτω πτώχεια, για να καταστρέφουν την πηγή όλων των φαντασιώσεων, όλων των ειδώλων.

«Εραστή του Θεού», γράφει ο εκ των πρωτοπόρων του Ησυχασμού Γρηγόριος Σιναίτης, «να είσαι πολύ προ­σεκτικός. Όταν εργαζόμενος την προσευχή βλέπεις φως ή φλόγα μέσα ή έξω σου, κάποια εικόνα του Χριστού, αγ­γέλους ή αγίους, μην τα δεχτείς. Πολύ περισσότερο μην επιτρέψεις στο πνεύμα σου να ενδυναμωθεί απ' αυτά. Όλοι οι εξωτερικοί αυτοί σχηματισμοί θα παραπλανήσουν την ψυχή σου. Η αληθινή αρχή της προσευχής είναι η θέρμη της καρδιάς που κατακαίει τα πάθη, προκαλεί την ευφροσύνη και τη χαρά, και διαμορφώνει στην καρδιά την αδιασάλευτη αγάπη και ένα αίσθημα αδιατάρακτης πλη­ρότητας» .


Η αποφασιστικότητα του αφιέναι τα πάντα, τους οδη­γεί στο κατώφλι μεταξύ χρόνου και αιωνιότητας. Συμμε­τέχοντας στο ζόφο των ανθρωπίνων, μη ξεχωρίζοντας τον εαυτό τους από όσα μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος, ανα­λαμβάνουν μια πνευματική πάλη προς τον κόσμο ολόκλη­ρο, απεκδυόμενοι τις εικόνες και τις έννοιες των πραγμά­των όπως μεταλλάσσονται μέσα στο χρόνο, ελευθερώνο­ντας τον λογισμό από κάθε στρατήγημα της εν τω κοσμώ επιθυμίας. Παραιτούμενοι απ' την κοινωνική δράση, απο­δεχόμενοι μια αυτοσμίκρυνση, άνοιγαν δρόμο προς τον χώρο του πνεύματος. Η εξορία τους έδινε μια αίσθηση αιωνιότητας που αγκάλιαζε και το δικό τους τέλος.

Καμιά αρχή και εξουσία δεν μπορούσε να έχει ισχύ επάνω τους. Μπορεί να θεωρούνται θύματα της ιστορίας, αλλά έχουν λυτρωθεί από τον φαύλο κύκλο, μη συμμετέ­χοντας σε καμιά απ' τις διαδικασίες που κινούν την αιώ­νια επανάληψη του αίματος και του θανάτου. Δεν είναι η ανατροπή κάποιας πολιτισμικής τάξης για να δημιουργη­θεί στη θέση της μια άλλη. Είναι η αναίρεση οποιασδή­ποτε πολιτισμικής τάξης που η δημιουργία της βασίζεται στη βίαιη επιβολή. Γνωρίζουν ότι ο Χριστός δεν καταδι­κάζει κανέναν. Μη αντιστήναι τω πονηρώ, είναι η ρήση που πρώτη φορά, μέσα στο πλαίσιο της ιστορίας, τείνει να εκληφθεί κατά γράμμα. Η διδαχή, που κατ' ουσίαν ανατρέπει κάθε πολιτισμι­κή τάξη και διαλύει κάθε έννοια κοσμικού κράτους, γίνε­ται δεκτή με τον πιο επίσημο τρόπο. Η επιλογή θα τους μεταβάλει σε θύματα, διαλέγοντας έναν δρόμο που δεν μπορούν να δουν οι άνθρωποι που πιστεύουν πως αυτό που προέχει είναι μια κυρίαρχη θέση στον κόσμο δια της επιβολής.

Ενώ ο Ησυχασμός προτείνει την συγγνώμη, με την πα­ραίτηση από τα δεσμά που κρατούν αιχμάλωτο τον κόσμο, γίνεται ο Ίδιος επίκεντρο έριδας και διαμάχης. Και δεν μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Προσκολλημένοι στα πάθη και τις επιθυμίες τους που ταυτίζουν με τη ζωή, οι άνθρωποι αντιτάσσονται στον κανόνα της Ουράνιας Βασιλείας.

Εν τω κοσμώ τούτω, αλλ' ονχ εκ του κόσμου τούτου. Στη φράση αυτή συνοψίζεται η γνώση που δεν τους επι­τρέπει να επιδοθούν στον πόλεμο, με αποτέλεσμα να γί­νουν έρμαιο της επιθετικότητας των άλλων και να κατη­γορηθούν για μοιρολατρία από το πνεύμα της κυριαρχίας και της επιβολής που διέπει τον κόσμο. Δεν μπορούν να διεξάγουν κάποιον ιερό πόλεμο και να δικαιολογήσουν έτσι τη βία. Έχει χαθεί απ' τη συνείδηση τους κάθε μορ­φή «εποικοδομητικού μίσους». Η βία σιγά-σιγά χάνει στη συνείδηση τους το κέντρο της.

Ο αγώνας της πίστεως, ο αγώνας να υπερβούν τις διελκυστίνδες των ανθρωπίνων παθών, προς μια ολοκλή­ρωση στην οποία δεν μπορεί να φτάσει καμιά ατομική ηθική, εξαλείφει με τον καιρό στους ησυχαστές εκείνη την αδηφάγο βουλιμία, το μίσος και την αλαζονεία που απο­τελούν το υπόβαθρο κάθε εξουσίας. Η εκ του κόσμου ανα­χώρηση δεν προερχόταν από αδυναμία. Η παραίτηση από τη ζωή του κόσμου, σήμαινε ουσιαστικά παραίτηση από τη βία. Αποτέλεσμα της γνώσης ότι η βία δεν προέρχεται απ' το Θεό, αλλά αποκλειστικά και μόνο απ' τους αν­θρώπους, και ότι εντός των ορίων της ιστορίας δεν υπάρ­χει παρά ο φόνος και ο θάνατος.

O Aγρός του αίματος
Αλέξανδρος Κοσματόπουλος
Εκδόσεις «Κέδρος»,2003.
Σελ.199-202

Γεώργιος Χοιροβοσκός | Τετάρτη, Μαΐου 02, 2007 | 2:30 μ.μ. | Διεύθυνση Παραπομπής